Aromaterapi ve Aromapsikoloji

Kokular birçok eski medeniyetten günümüze bir terapi yöntemi olarak kullanıla gelmiştir.

Uçucu yağlarla terapi, Mısır ve Hindistan gibi ülkelerde binlerce yıllık geleneğe dayalı bir bitkisel tedavi yöntemidir. Bu yöntemde doğal otlardan, çiçeklerden ve bitkilerden elde edilen aromatik yağlar kullanılır. Her ne kadar eski bir gelenek de olsa Aromaterapi René-Maurice Gattefossé ile modern bilimde kendine yer bulmuştur.

Aromaterapi çalışmaları, özellikle kokuların duygu durum üzerindeki etkilerinden yola çıkarak hastaların durumlarını iyileştirmek amacıyla kullanılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda Aromaterapinin duygu durumu ve davranışı pozitif yönde etkilediğine dair çalışmalar bulunmaktadır. İnsan yaşamında koku duyusu çok önemli olmakla birlikte diğer duyulara göre daha az kullanılan bir duyudur. Psikoloji alanında da görsel, işitsel ve dokunmayla ilgili pek çok uyarıcı, farklı amaçlarla kullanılırken, kokusal uyaranlar daha az çalışılmaktadır.

Koku ve psikoloji arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalar diğer duyularımızla ilgili yapılan çalışmalara kıyasla az, görece çok gelişmemiş bir alan olmakla birlikte ilerlemeye de hayli müsaittir. Genel anlamda kokuların bellek, dikkat, duygu durum vb. üzerindeki etkileri, aromaterapinin en çok ilgi çeken konuları arasında yer alır.

Psikoloji, beynin bizi çevreleyen gerçeklik hakkında bilgi alma, objektif dünya şeklini oluşturma ve kendi davranış ve faaliyetlerini bu temelde düzenleme yeteneğidir.

Yaşamımızın en büyük sanatı, kendi bedenimizde doğru bir şekilde yaşamayı ve onun tüm kaynaklarını kullanmayı öğrenmektir.

Negatif psiko emosyonel durumlar iki bileşen içerir:

1)Sebep (trigger); duygusal bir tepkiyi tetikleyen bir olay, düşünce veya hastalık.

2)Beynin biyokimyası; Beyindeki biyokimyasal süreçler. 

Beyinde oluşan biyokimyasal süreçleri farklı yöntemlerle normal haline döndürebilir ya da başka bir deyişle, iyileştirebiliriz. Bu süreçte kullanılan yöntemlerden birisi de Aromapsikolojidir. 

Aromapsikoloji, Aroma-Teşhis; uçucu yağların yardımıyla zihinsel (psikolojik), hormonal durumun tespitidir.

Aromaterapinin Psikolojik Etkileri Nelerdir?

Aromapsikolojide uçucu yağlar ana özelliklerine göre beş gruba ayrılır.

✔    Ahenkleştirici etkili    (Harmanonizatörler)
✔    Uyarlama etkili         (Adaptojenler)
✔    Süreklilik sağlayıcılar     (Stabilizatörler)
✔    Gevşetici etkili         (Relaxantlar)
✔    Uyarıcı etkili         (Canlandırıcı, stimulatörler)

Uçucu yağlar, biyolojik düzenleyicidirler, her insan bilinçaltı içgüdüsüyle o an ihtiyacı olan bio-düzenleyiciyi seçmektedir. Aromapsikolojik Aroma-Teşhis yöntemiyle zihinsel ve fiziksel süreçler tespit edilerek integratif tıp yaklaşımıyla yardımcı olunmaktadır.

AHENKLEŞTİRİCİ ETKİLİ UÇUCU YAĞLAR (HARMONİZATÖRLER)
Ahenkleştirme grubunda yer alan uçucu yağların etkileri; Bu gruptaki uçucu yağlar, sinirsel ve psikolojik durumların ahengini sağlamaktadırlar. Bu yağlar orta derece simülatör, relaxant ve adaptojen oldukları için tüm bu yönlerde eşit etki gösterirler.

Bu da bu yağların, psikolojik süreçlerde ahengini sağlamaktadır.

Ahenkleştirme etkisine sahip olan uçucu yağların bazıları: Canarium luzonicum, Commiphora myrrha, Boswella carterii vb.

UYARLAMA ETKİLİ UÇUCU YAĞLAR (ADAPTOJENLER)
Uyarlama grubunda yer alan uçucu yağlar; Stres ve stres sonrası bozukluklarda, adaptasyon gerektiren durumlarda, ani hava koşulları ve zaman dilimi değişimlerinde etkilidirler.

Uyarlama etkisi; genel iyilik halinin iyileşmesi, psikolojik durumun normalleşmesi, otonom sinir sisteminin düzenlenmesi olarak kendisini gösterir.

Bütün yağlar uyarlama etkisine sahip olabilirler, ama hafif, orta ve yüksek derecelere göre ayrılırlar.

Yüksek derecede uyarlama etkisine sahip olan uçucu yağların bazıları: Cedrus atlantica, Abies sibirica, Picea abies, Citrus bergamia.

SÜREKLİLİK SAĞLAYICI ETKİLİ UÇUCU YAĞLAR (STABİLİZATÖRLER)
Süreklilik sağlama grubunda yer alan uçucu yağların etkileri; Emosyonel olarak sürekli duygu değişimi yaşayan insanlarda psikolojik ve emosyonel durumunun sabitliğini sağlarlar. 

Süreklilik etkisine sahip olan uçucu yağların bazıları: Citrusa urantium, Citrus aurantium, J. grandiflorum, Melissa officinalis.

GEVŞETİCİ ETKİLİ UÇUCU YAĞLAR (RELAKSANTLAR)
Gevşetici grubunda yer alan uçucu yağların etkileri;

Sinir sisteminin ve psikolojik gerginliğin giderilmesi, sinir sisteminin aktivitesinin yavaşlatılması, kasların gerginliğini azaltılması. Sedatif ve uyku etkisi oluşturabilmektedirler. Bütün yağlar gevşetici etkiye sahip olabilirler ama hafif, orta ve yüksek derecelere göre ayrılırlar.

Yüksek derecede gevşetici etkiye sahip olan uçucu yağların bazıları: Aniba rosaeodora, Salvia sclarea, Myristica frangrans, Cananga odorata vb.

CANLANDIRICI (UYARICI, STİMÜLATÖR) ETKİLİ UÇUCU YAĞLAR

Uyarıcı grubunda olan uçucu yağların etkileri;

Sinir sisteminin uyarılması.  Psikolojik, zihinsel aktivitelerinin ve performansının yükseltilmesi. Dikkat konsantrasyonunun iyileştirilmesi. Moral yüksekliği. Bütün yağlar uyarıcı etkiye sahip olabilirler ama hafif, orta ve yüksek derecelere göre ayrılırlar.

Yüksek derecede uyarıcı etkiye sahip olan uçucu yağların bazıları: Cinnamomum zeylanicum, Rosmarinus officinalis, Ocimum basilicum, Piper nigrum, Eugenia caryopyllata vb.

Aromapsikolojide etkili uçucu yağlar her ne kadar yukarıda her bir gruba örnek olarak verilseler de, maksimum etkiyi almak için doğru bir şekilde, uzman tarafından anamnez ile teşhis konulduktan sonra kontrollü bir şekilde ve pozolojiye dikkat edilerek hastaya uygulanması yerinde olacaktır. Aksi takdirde, teşhis konmadan, kendi kendine uygulama fayda sağlamadığı gibi, Aromaterapiye olan güveni de sarsabileceği gibi, etkili ve kaliteli yağların heba edilmesine neden olabilecektir.

KAYNAKÇA
Ballard, C. G., O’Brien, J. T., Reichelt, K. ve Perry, E. K. (2002). Aromatherapy as a safe and effective treatment for the management of agitation in severe dementia: The results of a double-blind, placebocontrolled trial with Melissa. The Journal of Clinical Psychiatry, 63(7), 553-558.
Buchbauer, G., Jirovetz, L., Jager, W., Plank, C. ve Dietrich, H. (1993). Fragrance compounds and essential oils with sedative effects upon inhalation. Journal of Pharmaceutical Sciences, 82(6), 660-664.
Carlson, N. R. (2010). Fizyolojik psikoloji: davranışın nörolojik temelleri. (M. Şahin, Çev.) Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Chu, S. ve Downes, J. J. (2002). Proust nose best: Odors are better cues of autobiographical memory. Memory & Cognition, 30(4), 511-518. Doi: 10.3758/BF03194952
Cooke, B. ve Ernst, E. (2000). Aromatherapy: A systematic review. British Journal of General Practice, 50, 493-496.
Diego, M. A., Jones, N. A., Field, T., Hernandez-reif, M., Schanberg, S., Kuhn, C., Galamaga, M., McAdam, V. ve Galamaga, R. (1998). Aromatherapy positively affects mood, eeg patterns of alertness and math computations. International Journal of Neuroscience, 96(3-4), 217-224. Doi: 10.3109/00207459808986469
Warm, J. S., Dember, W. N. ve Parasuraman, R. (1991). Effects of olfactory stimulation on performance and stress in a visual sustained attention task. Journal of Society Cosmetic Chemists, 42(3), 199-210.
Warrenburg, S. (2005). Effects of fragrance on emotions: Moods and physiology. Chemical Senses, 30(1), 248-249. Doi: 10.1093/chemse/bjh208
Sakov İ.V. (2006). Aromapsikoloji: (Sizler için tıp ilmi).Rostov/Don ,Rusya Federasyonu: Feniks Yayıncılık. 2006.-160 s.(Rusça Kitap)
Kumar A, Gandhi AJ. Aroma Therapy İn Major Depressive Disorders (Mdd): An Assessment. World Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences. 2016;5(3):1224-1241

Dr. Kerim TURAN, Dr. Naturalist
Prof. Dr. Ufuk Koca Çalışkan
Bültene Kayıt Olun
Telif Hakları © Njoy Tüm Hakları Saklıdır