Aromaterapinin Tıbbi Kullanımı

Aromaterapi, tamamlayıcı tıp uygulamaları arasında kabul edilen, binlerce yıllık bir geçmişe sahip olan, hastalıkları önlemek ve tedavi etmek için terapötik ajanlar olarak uçucu yağları kullanan bir terapi dalıdır. Aromaterapide kullanılan uçucu yağların antimikrobiyal, antiviral, etkileri nedeniyle bakteriyel, fungal, viral enfeksiyonlarda, antienflamatuar etkileri ile ağrılı durumlarda, yanıklarda, yara iyileşmesinde, dermatolojide; akne vulgaris, alopesi, egzematöz ve diğer bazı cilt hastalıklarda, psikiyatride; anksiyete, dikkat ve konsantrasyon bozuklukları, depresyon, uykusuzluk gibi bazı ruhsal rahatsızlıklarda kullanım alanı bulunmaktadır. Aromaterapide kullanılan uçucu yağlarının hafıza, ruhsal denge ve duygulanım üzerine etkili olduğu ve iş verimliliğini arttırdığı bilimsel  olarak gösterilmiştir. Ayrıca, uçucu yağlar serbest radikal süpürücü etkinliğe sahip oldukları için, bu radikallerin neden olduğu hücresel hasardan kaynaklanan beyin disfonksiyonu, kanser, kalp hastalığı ve bağışıklık sistemi zayıflığı gibi bazı hastalıkların önlenmesinde de önemli bir rol oynayabilir.
İnsan on binden fazla kokuyu ayırt edebilmektedir. Solunumla alınan  uçucu yağlardaki moleküller, burundaki koku reseptörlerine bağlanarak elektriksel impulslara dönüşürler. Bu impulslar beyindeki olfaktör soğan ve olfaktör yol ile limbik sisteme iletilir. Bu mesajlar hafızayı ve hipotalamusu etkileyerek, serotonin ve dopamin gibi nörotransmitterler salgılayarak anksiyete, depresyon ve duygudurum bozukluklarını düzenleyerek  rahatlatıcı, sedasyon verici  ve uyarıcı eylemlerin oluşmasını sağlar. 
Uçucu yağların cilde  topikal uygulamalarında, derideki gözeneklerden absorbe olarak  ve kan dolaşımı ile vücudun her yerine karışarak yenileme sağlarlar. 

Aromaterapi Uygulamaları:
1- İnhalasyon: Uçucu yağların buharlaşma özelliğinden dolayı, aromaterapi uygulamaları genellikle inhalasyon yoluyla yapılmaktadır. Uygulama biçimleri:
a) Buğu: Kaynar suya damlatılan uçucu yağ su buharı ile sürüklenerek inhale edilir.İnhale edilen uçucu  yağ ile solunum yolları açılır. 
b) Damlatma: uygun şekilde hazırlanan uçucu yağlar yastık ve elbiselerin üzerine  damlatılır, buharlaşan uçucu yağ inhale edilir. Özellikle çocuklar için uygundur. Uyku sorunu çeken çocuğun yastığının kenarına damlatılan 2 damla tıbbi lavanta yağı ile uykuya dalması kolaylaşabilir.
c) Uçucu yağ vazelin karıştırılarak hazırlanan pomadı göğüse, boyun ve burun delikleri önüne sürülür ve buharlaşan uçucu yağ inhale edilir. 
*Vaporizerler/Difüzörler: uçucu yağları taşıyan, buhurdanlık ya da elektrik ile kullanılan difüzörler, aromatik kokuyu yayıp kişinin ruhsal ve zihinsel rahatlamasını sağlar ve aynı zamanda ortamı dezenfekte ederler. 
2- Masaj: Masaj uygulamasında uçucu yağlar cilt tarafından daha iyi emilir ve kokuları açığa çıkar. Uçucu yağlar mutlaka taşıyıcı yağlarla birlikte uygulanmalıdır. Bu yolla  vücutta gevşeme sağlanır ve kan ve lenfatik dolaşım  canlandırılır, kaslardaki gerginlik ve ağrı azaltılır. 
3- Kompres: Ağrıların giderilmesinde ve inflamasyonda etkilidir. Soğuk ya da sıcak kompres şeklinde uygulanır. Sıcak kompres, kas ağrıları, artrit, romatizma, diş ağrıları, kulak ağrıları, soğuk kompres baş ağrısı, burkulma ve şişmeler için uygulanır. 
4- Banyolar: “Balneoterapi” ya da “Fito Balneoterapi” adı verilen aromatik banyo terapisi, ruhsal durumun düzeltilmesi, uykusuzluk ve stres halinde uygulanır. Evde uygulaması kolaydır. Bir küvet dolusu sıcak suya önerilen uçucu yağ bir sabit yağ ile karıştırılıp o şekilde banyo suyuna katılır. Banyo sonrası masaj önerilir.

Günümüzde aromaterapi uygulamalarının popülaritesi gün geçtikçe artmaktadır. Aromaterapi, Amerika Birleşik Devletleri’nde 2012 yılında 31 milyon dolarlık bir pazara sahipken, bugünkü global pazardaki değeri yaklaşık 62 milyar ABD doları bulmuştur. Bu değerin, 2050 yılına kadar 5 trilyon ABD dolarına kadar çıkacağı tahmin edilmektedir.
Aromaterapinin tedavide etkinliğine dair yayınlanan  bilimsel veriler de her geçen gün artmaktadır. Aromaterapi ile yapılan  tedavinin etkili olabilmesi için, doğru oranda uygun dozda, doğru uygulama şekli ile yapılması gerekmektedir. Aromaterapi tedavisi uygulayan sağlık profesyonellerinin aromaterapi konusunda eğitim alması, sertifikalandırılması ve uçucu yağların kalitesi ve güvenliği konusunda bilgi sahibi olması gereklidir. Düşük kaliteli uçucu yağların kullanımı, farmakoterapi ve klinik sonuçları olumsuz yönde etkileyebilir.

1.    Tatlı, I.I, Doğal Aromaterapötik Yağlar ile Cilt Terapisi, Turkiye Klinikleri J Cosm Dermatol-Special Topics. 2012, 5(4): 46- 53.
2.    Bilgiç, Ş, Hemşirelikte Holistik Bir Uygulama; Aromaterapi, Namık Kemal Tıp Dergisi, Tekirdağ, 2017, 135-136-137.
3.    Esposito, E.R., Bystrek, M.V., Klein, J.S. An elective course in aromatherapy science. Am J Pharm Educ. 2014, 78(4): 79.
4.    Bhattacharya, R., Reddy, K.R.C., Mishra, A.K. Export strategy of Ayurvedic products from India. International Journal of Ayurvedic Medicine. 2014, 5(1): 125–128.
5.    Halcón, L.L. Aromatherapy: therapeutic applications of plant essential oils. Minn Med. 2002; 85(11): 42-46.
6.    Reis, D., Jones, T. Aromatherapy: Using Essential Oils as a Supportive Therapy. Clin J Oncol Nurs. 2017, 21(1): 16-19.

Uzm. Dr. Nevin KURT